قدم به قدم با بورس (بخش ششم)
قدم پنجم: مفاهیم و واژه های بورسی (ادامه)
در قسمت قبل با برخی از واژه های بورسی آشنا شدیم. در این بخش برخی از مفاهیم بورسی را مشاهده خواهیم کرد.
حد سود و حد ضرر
سهامداران در بازار سهام برای مقدار سود یا ضرر خود بازه ای را مشخص می کنند که حد سود و ضرر نامیده می شود. حد سود و ضرر معمولا بر اساس تحلیل تکنیکال مشخص می شود و سهامدارانی که از حد سود و ضرر استفاده می کنند اکثرا دیدگاه کوتاه مدت و گاها میان مدت دارند.
به عبارت دیگر:
حد سود مقدار قیمت مشخص شده ای است که سهامدار پس از رسیدن به از مقدار قصد خروج از معامله می کند. حد سود با هدف جلوگیری از کاهش سود انجام می شود
حد ضرر همانند حد سود می باشد با این تفاوت که با هدف جلوگیری از افزایش زیان مشخص می شود.
مثال
معامله گری، سهامی را با قیمت ۱۰۰ تومان خریده است. با تحلیل هایی که انجام داده است تصمیم می گیرد با رسیدن به قیمت ۱۲۰ تومان سهام خود را بفروشد همچنین در صورتی که قیمت سهام به ۸۰ تومان کاهش یابد نیز او سهام خود را خواهد فروخت.
در این حالت حد سود این فرد ۱۲۰ و حد ضرر او ۸۰ تومان خواهد بود.
حقوق صاحبان سهام (shareholders’ equity)
عبارت است از علایق سهامداران و صاحبان اصلی شرکت، نسبت به خالص دارایی‌های شرکت. حقوق صاحبان سهام، باقیمانده منافع مالکین شرکت را در دارایی‌های شرکت، که پس از کسر بدهی‌های آن شرکت، بدست آمده است، نشان می‌دهد.
بیشتر بدانید
در یک موسسه تجاری، حقوق صاحبان سهام در اصل منافع صاحبان اصلی موسسه را نشان می‌دهد. در حسابداری، حقوق صاحبان سهام، اهدافی چون تعیین سرمایه قانونی و ثبت شده، تعیین منابع سرمایه شرکت و تعیین سود سهامی که می‌تواند، بین صاحبان سهام توزیع شود، را دنبال می‌نماید.
در یک شرکت سهامی، حقوق صاحبان سهام مواردی چون سود و زیان انباشته، سهام سرمایه، کسر سهام و اندوخته‌های شرکت را شامل میشود.
سهام خزانه (Treasury stock)
سهام خزانه، سهام عادی یا ممتاز یک شرکت سهامی است، که توسط همان شرکت، مجدداً خریداری گردیده است.
به عبارت دیگر:
شرکت، سهام صادر شده خود را، مجدداً در بورس خریداری می‌نماید.
بیشتر بدانید
بر اساس استانداردهای حسابداری، سهام خزانه، یک دارایی محسوب نمی‌شود و سود حاصل از خرید و فروش آن میان سهامداران توزیع نمی‌شود و از حقوقی نظیر حق رای، سود سهام، حق تقدم خرید سهام برخوردار نیست.
بورس انرژی
بورس انرژی چهارمین بورس کشور جهت عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی ، برق، گاز طبیعی ، زغال سنگ ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی می باشد.
بورس انرژی دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی می‌باشد.
بازار فیزیکی شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز، و تابلوی سایر حامل‌های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله می‌باشد.
تاریخچه بورس انرژی
از آنجا که یکی از بهترین و شفاف‌ترین مکانیزم‌های قیمت گذاری محصولات، عرضه آنها در بورس می‌باشد، در اوایل دهه ۸۰ ایده تاسیس بورسی برای انجام معاملات نفت طی فرآیندی مشترک میان وزارتخانه های نفت و اقتصاد شکل گرفت. در فاز نخست برای محقق شدن این ایده در اواخر بهمن ۱۳۸۶ مبادلات فرآورده های نفت و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز گردید.
از سویی با وجود زیرساخت‌های موجود در صنعت برق کشور که آن را از کشورهای منطقه متمایز می‌سازد، همزمان با فعالیت‌ها در راستای شکل گیری بورس نفت، لزوم راه اندازی بورس برق در ادامه توسعه بازار برق کشور احساس شد.
در خرداد ۸۷ شورای عالی بورس موافقت اصولی خود را با تاسیس بورس برق اعلام نمود. در این بین تشکیل بازاری منسجم برای در برگیری همه کالاهایی از جنس انرژی و تشکیل بورسی جامع و واحد برای معاملات انواع حامل‌های انرژی پیشنهاد شد.
شورای عالی بورس و اوراق بهادار در جلسه ۳۰۳۱۳۹۰ با تجمیع درخواست‌های جداگانه برای راه اندازی بورس نفت و برق به راه اندازی بورس انرژی رای داد.
کارگزار ناظر
با راه اندازی سامانه جدید معاملات، دارایی سهامداران در هر یک از نمادهای معاملاتی زیر نظر یک کارگزار قرار گرفت که به آن کارگزار ناظر گفته میشود و از آن پس سهامداران، دارایی سهام خود را در هر نماد معاملاتی صرفاً از طریق کارگزاری ناظر خود در آن نماد معاملاتی میتوانند به فروش برسانند. هرچند سهامداران میتوانند با مراجعه به هریک از کارگزاران نسبت به خرید سهام اقدام نمایند.
ممکن است دارایی سهامدار در یک نماد معاملاتی زیر نظر یک کارگزار ناظر و در نماد معاملاتی دیگر زیر نظر کارگزار ناظر دیگری باشد. در زمان راه اندازی سامانه معاملاتی جدید، کارگزار ناظر بر اساس سوابق فعالیت سهامدار با کارگزاران مختلف در بورس اوراق بهادار تعیین گردید.
بیشتر بدانید
۱. برای آگاهی از کارگزار ناظر خود در هر نماد معاملاتی، در زمان راه‌اندازی سامانه معاملاتی جدید می‌توانید با مراجعه به بخش سرویس‌های الکترونیکی به سهامداران قسمت «مشاهده کارگزار ناظر» در سایت اینترنتی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به نشانی اینترنتی www.csdiran.com از تاریخ ۱۳۸۷/۰۹/۱۶ اقدام کنید.
سهامداران حقیقی با ارائه شماره ملی و سهامداران حقوقی با ارائه کد سهامداری به این سامانه، میتوانند در هر یک از نمادهای معاملاتی که در آن سهام دارند، کارگزار ناظر خود را مشاهده نمایند.
۲. سهامداران می توانند جهت تغییر کارگزار ناظر خود در یک یا چند سهم به یکی روش‌های زیر اقدام نمایند:
– مراجعه حضوری به شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و ارائه اصل و تصویر شناسنامه و کارت ملی
– تکمیل درخواست غیرحضوری و اخذ گواهی امضاء از دفاتر اسناد رسمی (فرم این درخواست از سایت شرکت سپرده گذاری به نشانی www.csdiran.com قابل دریافت است) و ارسال آن از طریق پست سفارشی آن به دفتر مرکزی شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه.
– مراجعه به یکی از دفاتر کارگزاری که تمایل دارند در آن نماد معاملاتی به عنوان کارگزار ناظر فعالیت نمایند و تکمیل فرم تغییر کارگزار ناظر به همراه ارائه اصل برگه سهام ممهور به مُهر کارگزاری قبلی .
ارزش دفتری سهام (Book Value)
برای هر دارایی شرکت سهامی در ترازنامه شرکت، عددی به عنوان ارزش آن دارایی ثبت شده‌است. این عدد همان ارزش دفتری دارایی است.
اساس تعیین ارزش دفتری سهام یک شرکت، ارزش دفتری دارایی‌های آن شرکت پس از کسر بدهی‌هایش است. به بیان دیگر بدهی های شرکت را از دارایی‌های آن کم می‌کنیم. سپس تعداد سهام ممتاز را از این عدد کسر نموده و بر تعداد سهام عادی منتشر شده از سوی شرکت، تقسیم می کنیم.
ارزش دفتری سهم = تعداد سهام منتشر شده ÷ (تعداد سهام ممتاز – (بدهی‌ها – دارایی‌ها))
نکته
- در زمان تاسیس شرکت سهامی، به طور معمول ارزش اسمی و ارزش دفتری سهام آن با هم برابرند، جز در مواردی که سهام به کسر یا به صرف فروخته شود. تفاوتی که بین ارزش اسمی و ارزش دفتری ایجاد میشود با گذشت زمان اتفاق می‌افتد و متاثر از عملکرد شرکت، عواملی از قبیل سود انباشته، اندوخته و امثالهم است.
- ارزش دفتری سهم بر پایه ارزش دارایی‌های ثبتی در ترازنامه است، ولی ارزش بازار سهم بر اساس ارزیابی سرمایه‌گذاران (خریداران و فروشندگان) از نحوه عملیات شرکت و ارزش عرفی دارایی‌های آن است. بنابراین به طور معمول ارزش دفتری سهام با ارزش بازار آن برابر نیست.
- با توجه به استهلاک سالانه دارایی‌ها، ارزش دفتری نیز هر سال کاهش می‌یابد. البته در بروزرسانی ارزش دارایی های شرکت به خاطر وجود تورم و افزایش نرخ دلار این ارزش در اقتصاد ایران می تواند هر سال بالاتر نیز برود!
- چنانچه شرکت منحل شده و یا ورشکسته شود، آنچه پس از تسویه به سهامداران خواهد رسید، ارزش دفتری بروز رسانی شده سهام است.
اوراق بهادار اسلامی یا صکوک (Sukuk)
صکوک جمع کلمه صک و به معنای اسناد است. این لغت در فارسی مترادف چک در نظر گرفته می شود.
ابزارهای مالی اسلامی یا همان صکوک، اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی هستند. این اوراق بر پایه یکی از قراردادهای مورد تایید اسلامی طراحی شده و دارندگان آن به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از آنها هستند.
صکوک ابزار نوینی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به‌کار گرفته میشود. این اوراق مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر قابل معامله در بازار ثانویه و بر اساس اصول شریعت است. اوراق صکوک باید خود دارای ارزش بوده و نمی‌توانند بر اساس فعالیت‌های سفته بازی باشند.
انواع صلوک
✅ اوراق قرض الحسنه
✅ اوراق وقفی
✅ اوراق مرابحه
✅ اوراق اجاره
✅ اوراق استصناع
✅ اوراق سلف
✅ اوراق منفعت
✅ اوراق مشارکت
✅ اوراق مضاربه
✅ اوراق مزارعه
✅ اوراق مساقات
✅ اوراق مشتقه
نحوه انجام معاملات در بورس
انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران از طریق کارگزاران انجام میشود. این کارگزاران که در انجام معاملات نقش نماینده خریدار و یا فروشنده را ایفا می‌کنند، دارای مجوز کارگزاری از سازمان و عضو بورس هستند.
همه کارگزاران موظف به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات موجود هستند و سرمایه‌گذار می‌تواند برای معاملات اوراق بهادار کارگزار خود را با توجه به معیارهایی از قبیل انجام به موقع سفارش، دادوستد سهام با مناسب‌ترین قیمت و نحوه ارائه خدمات جانبی انتخاب نماید.
پس از دریافت سفارش خرید یا فروش، کارگزار سفارش‌های دریافتی را با حفظ نوبت وارد سامانه معاملات می‌کند.
اولویت‌بندی درخواست‌ها در صف تقاضای خرید (یا فروش) سهام ابتدا بر اساس قیمت‌های پیشنهادی خرید (فروش) صورت می‌گیرد و از بالاترین (پایین‌ترین) تا پایین‌ترین (بالاترین) قیمت اولویت‌بندی می‌شوند.
به عبارت دیگر:
در صف تقاضای خرید(فروش) سهام، اولویت با سفارش‌هایی است که قیمت پیشنهادی بالاتری(پایین‌تری) دارند.
در صورتی که قیمت‌های پیشنهادی خرید (فروش) در دو یا چند سفارش یکسان باشند صف تقاضا (عرضه) براساس زمان ورود سفارش خرید (فروش) به سامانه معاملات اولویت‌بندی میشود و سفارشی که زودتر از دیگر سفارش‌ها وارد سامانه معاملات شده باشد از اولویت برخوردار است.
در سامانه معاملات صف تقاضا و سفارش‌های خرید در مقابل صف عرضه یا سفارش‌های فروش قرار می‌گیرد و در صورتی که قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش برابر شوند، معامله به‌طور خودکار توسط سیستم رایانه‌ای انجام میشود و سفارش‌ها از صف عرضه و تقاضا حذف می‌شوند.
پایاپای و تسویه معاملات توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و سه روز بعد از انجام معامله(T + 3) صورت می‌گیرد.
کف حمایتی
کف حمایتی سطحی از قیمت است که انتظار می رود قدرت نیروی تقاضا به اندازه ای باشد که از کاهش بیشتر قیمتها جلوگیری نماید. به بیان ساده، حمایت جایی است که روند کاهش قیمت احتمالا در آنجا متوقف میشود.
این سطح برای خریداران از جذابیت خاصی برخوردار است و با رسیدن قیمت به این سطح با افزایش تقاضا روبرو هستیم که این افزایش تقاضا موجب افزایش قیمتها میشود. در واقع در این سطوح میزان تقاضا بر میزان عرضه فزونی یافته و بر آن غلبه می‌کند.
البته که بازار بورس در هیچ سهم و شاخصی کف مشخصی ندارد و اصطلاحاً بازار کف ندارد. و می تواند کف های قبلی خود را به سمت پایین شکسته و قیمت بیشتر کاهش یابد.
سقف مقاومتی
سقف مقاومتی سطحی از قیمت است که انتظار می‌رود قدرت نیروی عرضه به اندازه ای باشد که از افزایش بیشتر قیمتها جلوگیری نماید. به بیان ساده مقاومت جایی است که روند افزایش قیمت احتمالاً در آنجا متوقف میشود.
این سطح برای فروشندگان از جذابیت خاصی برخوردار بوده و با رسیدن قیمت به این سطح معامله گرانی که قصد شناسایی سود دارند، عموماً اقدام به عرضه شدید می‌کنند.
در اینجا نیز باید بدانید که بازار سقف هم ندارد! یعنی قیمت ها می توانند به محدوده مقاومتی خود رسیده و از آن ها عبور کنند و افزایش یابند.
بیشتر بدانید
در واقع در این سطوح میزان عرضه بر تقاضا افزایش یافته و همین امر موجب کاهش قیمت و چرخش موج صعودی میشود.
شناسایی سطوح حمایتی و مقاومتی یکی از مباحث مهم تحلیل تکنیکال است و می بایست برای معامله در بازارهای مالی آنرا یاد بگیرید.
توضیح معامله تنها بر اساس تحلیل تکنیکال بسیار خطرناک است و برای معامله در بازار بورس ایران نیاز است تا مباحث تحلیل بنیادی، رفتارشناسی و تابلوخوانی را نیز برای تحلیل کاملتر و بهتر یاد بگیرید.
پذیره نویسی
به فرآیند خرید اوراق بهادار از ناشر و یا نماینده او و پرداخت یا تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد، پذیره‌نویسی می‌گویند.
بیشتر بدانید
پذیره‌نویسی ممکن است به دو روش انجام پذیرد: تعهد پذیره‌نویسی و بهترین کوشش
۱. تعهد پذیره نویسی فرآیندی است که در آن بانک های سرمایه گذاری یا مؤسسات تأمین سرمایه که وظایفی چون پذیره نویسی سهام جدید، ضامن خرید سهام فروش نرفته، عامل یا مشاور عرضه سهام بر عهده دارد، مبالغ مورد نیاز شرکت ها در فرآیند انتشار سهام را به نمایندگی از طرف شرکت یا دولت، از سرمایه گذاران جمع آوری می‌کند.
تعهد پذیره‌نویسی را کارگزار پذیره‌نویس یا معرف انجام می‌دهد. در این فرآیند کارگزار معرف، پس از بررسی سهام شرکت‌های متقاضی ورود به بازار بورس توسط کارشناسان خود، سهام را قیمت‌گذاری می‌کند و سپس ضمن معرفی شرکت برای عرضه اولیه، متعهد میشود که مابقی اوراق بهاداری که تا پایان دوره عرضه اولیه خریداری نشده است را خریداری کند.
مزیت روش تعهد پذیره‌نویسی به روش‌های رایج دیگر عرضه اولیه در بورس در این است که می‌تواند باعث جلوگیری از رفتارهای سفته‌بازانه در هفته‌های آغازین عرضه سهام شرکت‌ها در بورس شود و با پشتوانه کارشناسی‌های انجام‌شده کمک می‌کند سهام زودتر به قیمت واقعی خود در بازار برسد.۱.
۲. در روش بهترین کوشش، شرکت تأمین سرمایه پس از دریافت درخواست شرکت متقاضی، اوراق مشارکت رهنی را قیمت‌گذاری می‌کند و به فروش می‌رساند، اما بر خلاف روش تعهد پذیره‌نویسی ممکن است بخشی از اوراق به فروش نرسند.
افزایش سرمایه به روش تجدید ارزیابی دارایی‌ها
زمانی که قدرت خرید پول کشورها کم شده و تورم در آن ها افزایش می یابد، شاهد افزایش تغییرات در قیمت نسبی کالا و خدمات هستیم. این امر خصوصا در زمان استفاده از سازوکار چند نرخی بودن ارز، سبب اختلاف شدید میان بهای تمام شده (ارزش تاریخی) دارایی‌های ثابت و سرمایه گذاری‌های بلند مدت با ارزش های جدید و جاری میشود.
ارزش‌های جاری در حقیقت نمایانگر واقعیت‌های اقتصادی هستند و این اختلاف ایجاد شده سبب خواهد شد تا اطلاعات موجود برای گرفتن تصمیم‌های اقتصادی، نارسا و غیرقابل توجیه شوند.
تجدید ارزیابی دارایی‌ها یکی از روش‌هایی است که نقصان و نامربوط بودن اطلاعات را تا حدی رفع می‌کند. قیمتی که در تجدید ارزیابی برای ارزش ثبت شده یک دارایی تعیین می شود، مازاد تجدید ارزیابی نامیده میشود.
این مازاد محاسبه شده، به عنوان درآمد (عایدی) یا چیزی شبیه آن محسوب نمی‌شود. زیرا این روش فقط منتسب کردن ارزش‌های جدید به دارایی‌های موجود و اتفاقی است و مبنی بر ایجاد درآمد و یا عایدی نیست.
در این روش افزایش ارزش دفتری یک دارایی ثابت مشهود که به عنوان یک درآمد غیرعملیاتی تحقق نیافته از محل تجدید ارزیابی خواهد بود، به صورت مستقیم و با نام “مازاد تجدید ارزیابی” به ثبت می‌رسد. این “مازاد تجدید ارزیابی” به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سرمایه در ترازنامه آمده و در صورت سود و زیان نیز ذکر میشود.
دیدگاهتان را بنویسید